2.1 Emocje towarzyszące diagnozie

Usłyszenie diagnozy u osoby bliskiej to dla wielu osób bardzo trudny moment. 

Pamiętam gwałtowny napływ emocji.
Anna, córka osoby z otępieniem

⠀

Dla mnie diagnoza była ulgą, wyjaśnieniem, skąd te wszystkie zmiany w zachowaniu ojca.
Magdalena, córka osoby z otępieniem

⠀

Wtedy zdawało mi się, że nasz świat się skończył.
Piotr, syn osoby z otępieniem

⠀

Poczułem strach o zdrowie mojej żony i bałem się jej reakcji.
Waldemar, mąż osoby z otępieniem

⠀

Byłam wściekła, że spotkało to właśnie nas.
Elżbieta, żona osoby z otępieniem

Opiekunowie osób z otępieniem podkreślają, że moment diagnozy był związany z silnymi emocjami. Wiele osób mówi, że zaraz po usłyszeniu diagnozy nie mogli się na niczym skupić i dalej słuchać lekarza – okazało się to zbyt przytłaczające. Dla większości emocje, które wtedy im towarzyszyły, okazały się niełatwe.

To zupełnie naturalne. Ludzie reagują w zróżnicowany sposób, a zakres uczuć, które pojawiają się w takim momencie może być bardzo szeroki. Czasem potrzeba nieco więcej czasu nim poradzimy sobie z daną emocją.

Niektóre osoby już po kilku dniach czuły się spokojniejsze. Innym osobom zaakceptowanie diagnozy zajęło kilka tygodni. Dla osób, które szczególnie silnie zareagowały na diagnozę, te trudne emocje utrzymywały się nawet kilka miesięcy.

Jeśli silne, negatywne emocje takie jak złość czy smutek utrzymują się przez dłuższy czas, utrudniają codzienne funkcjonowanie i podejmowanie opieki nad osobą z otępieniem, najlepiej zwrócić się po pomoc do lekarza rodzinnego lub psychiatry. Mogą to być bowiem oznaki trudności adaptacyjnych i przeciążenia organizmu przez duży stres.

Bliscy osoby z otępieniem doświadczają wielu, często skrajnych, emocji.

Jeśli bliska osoba otrzymuje diagnozę otępienia na wczesnym etapie choroby, to uczucie straty, żalu i niepokoju o przyszłość może być bardziej przytłaczające niż dotychczasowe, wciąż łagodne objawy.

Zamartwianie się i negatywne emocje mogą przeszkadzać w wykonywaniu codziennych czynności, a tym bardziej w czerpaniu z nich radości. Wycofanie się z aktywności może zwiększyć uczucie smutku lub straty oraz dodatkowo, pośrednio negatywnie oddziaływać na osobę z otępieniem. Aktywność i towarzystwo innych osób okazują się bezcenne dla dobrostanu całego organizmu, w tym mózgu i emocji. Sprawdź rozdziały: 4.1 Styl życia wpływa na Twój mózg oraz 4.6 Gimnastyka dla mózgu

Niektórzy opiekunowie i osoby, u których zdiagnozowano otępienie wstydzą się rozpoznania. Martwią się reakcjami innych. Jednak, podobnie jak cukrzyca czy reumatyzm, otępienie to choroba przewlekła, a nie powód do wstydu i zakłopotania.

W Polsce z otępieniem żyje około pół miliona ludzi. Niemal każdy z nas ma członka rodziny lub zna kogoś z otępieniem. Często okazuje się więc, że na wiadomość o diagnozie otępienia inni reagują ze zrozumieniem i życzliwością.

Jakie sytuacje utrudniają adaptację do diagnozy otępienia?

• WIEK: Jeśli otępienie wykryto u osoby młodszej (przed 65 rokiem życia), diagnoza może być większym szokiem. Zazwyczaj otępienie kojarzone jest jako typowe dla osób starszych.
• SYTUACJA ZAWODOWA: Jeśli osoba jest wciąż zatrudniona, pojawia się obawa przed poinformowaniem o tym pracodawcy i potencjalną utratą środków do życia.
• SYTUACJA RODZINNA: Przyjęcie diagnozy jest trudniejsze, jeśli w relacjach rodzinnych od dłuższego czasu trwają problemy: konflikty małżeńskie, zerwane relacje między dziećmi a rodzicami, nadużywanie substancji psychoaktywnych lub inne nadużycia. W takie sytuacji, jeśli nie podjęło się opieki nad krewnym, może pojawić się poczucie winy. Z drugiej strony, przyjęcie na siebie obowiązków opiekuńczych może wiązać się z pretensjami i poczuciem krzywdy.
• NASILENIE OBJAWÓW: Niektóre typy otępień zmniejszają zdolność osoby do empatii w stosunku do innych osób. Jest to bardzo trudne dla bliskich: komplikuje odczucia odnośnie diagnozy, może zachwiać związkiem lub wpłynąć na zdolność do udzielania wsparcia i opieki.
• UKRYWANIE DIAGNOZY: Jeśli osoba z otępieniem prosi, abyś nie mówił innym o diagnozie, może to być źródłem izolacji społecznej.
• MIEJSCE ZAMIESZKANIA: Jeśli osoba z otępieniem mieszka daleko, podjęcie opieki wiąże się z koniecznością sporych zmian: przeprowadzką, regularnymi dojazdami lub podjęciem decyzji wynajęciu prywatnego opiekuna lub o przekazaniu bliskiego do domu opieki.

Tego typu sytuacje nie są rzadkością. Być może, któraś z nich dotyczy też Ciebie. Dodatkowe trudności towarzyszące diagnozie bliskiego mogą znacznie utrudnić proces radzenia sobie z nową sytuacją. Dlatego w takich chwilach warto poszukać wsparcia – innych osób lub instytucji, tak by zarówno osoba z otępieniem, jak i bliscy mogli zaakceptować diagnozę i zaplanować właściwe działania.

Pierwszym ważnym krokiem, jaki można podjąć, jest praca z własnymi emocjami. Przejdź do: 4.4 Troska o swoje emocje i psychikę 

Praca z emocjami to ważny krok przed siebie

Życie z otępieniem stawia wiele emocjonalnych wyzwań – nie tylko przed osobą z diagnozą, ale także otaczającymi ją osobami. Dlatego psychologiczna równowaga zarówno osoby z otępieniem, jak i opiekuna, to obszar, o który można i należy dbać, już od momentu diagnozy.

Jak możesz sobie z tym poradzić?

1. Zaakceptuj swoje uczucia. Nie ma tylko jednego „właściwego” sposobu odczuwania. Niektórzy opiekunowie mogą doświadczać emocji, które ich zdaniem są nie do zaakceptowania, np. czuć gniew wobec osoby z otępieniem. Wbrew pozorom takie myśli są dość powszechne, w sytuacji obciążenia wybuch złości czy okresy smutku są czymś naturalnym. Daj sobie prawo do przeżywania tych trudnych emocji. Nie musisz czuć się za nie winny.
2. Wyrażaj swoje uczucia. Płacz jest całkowicie naturalną reakcją w sytuacji przeciążenia czy nadmiernego stresu. Łzy to jeden ze sposobów, który pomaga rozładować emocje.
3. Staraj się nazywać swoje odczucia i zachowania, identyfikuj ich źródło. Niektórzy wolą pracować nad zmartwieniami i uczuciami, zapisując je. Możesz spróbować pisać dziennik, list do swojego przyszłego ja lub do innych osób (nieprzeznaczone do wysłania). Jest to dobry sposób na uwolnienie złości, frustracji, poczucia winy i niepokoju. Nazywanie myśli i uczuć i przenoszenie ich na papier może pomóc lepiej je zrozumieć i nabrać do nich dystansu.

   Ważne też, aby próbować zrozumieć perspektywę osoby z otępieniem. Czasem sama analiza trudnej sytuacji „na chłodno” pozwala nabrać dystansu, uspokoić negatywne emocje i zmniejszyć poczucie winy czy złości wobec bliskiej osoby.

4. Rozmawiaj o swoich emocjach z bliskimi. Podzielenie się swoimi przeżyciami z innymi ludźmi: ze współmałżonkiem, dziećmi czy przyjaciółmi może dać ulgę. Twojemu otoczeniu będzie wtedy też łatwiej zrozumieć Twoje przeżycia i reakcje. Warto też odszukać w swojej miejscowości albo w Internecie grupę wsparcia i wraz z innymi opiekunami wymieniać się swoimi przeżyciami.
5. Skorzystaj z pomocy specjalisty. Jeśli czujesz, że trudnych emocji jest za wiele, umów się na konsultację z psychologiem. Tego typu wsparcie oferują Poradnie Zdrowia Psychicznego lub gabinety prywatne.