Wciąż jesteś sobą
Osoby z otępieniem często martwią się, że otępienie zabierze im tożsamość, czyli to, kim są.
Boją się, że jeśli zapomną swoje wspomnienia, przestaną być sobą.
Obawiają się, że skoro nie mogą działać tak samo sprawnie jak wcześniej, przestaną być sobą, a będą traktowani inaczej przez bliskich.
Jesteś wciąż sobą.
Niezależnie od tego, czy pamiętasz całą swoją przeszłość.
Niezależnie od tego, jak sprawnie wykonujesz różne czynności.
W ciągu życia wszyscy się zmieniamy. Otępienie jest kolejną taką zmianą.
Twoja tożsamość, osobowość, upodobania, uczucia do innych osób pozostają niezmienne u większości osób z otępieniem. Nadal będziesz mógł być sobą robiąc rzeczy, które lubisz, mieszkając w swoim domu, spędzając czas z bliskimi.
To, co myślimy o sobie, ma duży wpływ na nasze samopoczucie.
Otrzymanie diagnozy często wzbudza negatywne przekonania na swój własny temat.
Poniżej omówmy najczęstsze wyzwania, które wpływają na samoocenę osób z otępieniem oraz jak można sobie z nimi radzić.
Wiele ludzi z otępieniem postrzega siebie w bardzo negatywny sposób. Krytykują się i obwiniają za swoją diagnozę.
Najczęstsze refleksje, które pojawiają się u osób z otępieniem to:
- Jestem głupi, bo mam otępienie.
- Jestem bezużyteczna, bo mam otępienie.
- Jestem ciężarem dla mojej rodziny, bo mam otępienie.
Negatywna samoocena staje się przeszkodą do aktywnego życia i powoduje wycofanie się z dotychczasowego funkcjonowania. Podobny tok myślenia nazywa się autostygmatyzacją.
Autostygmatyzacja to wszystkie negatywne przekonania i emocje, które odczuwamy wobec siebie samych.
Krytykowanie siebie za doświadczaną chorobę jest bardzo częste u osób z otępieniem. Ma to związek z różnymi powszechnymi stereotypami i brakiem wiedzy o otępieniach. Jeśli spojrzymy na wyżej wymienione zdania jeszcze raz, to możemy zaobserwować, że nie są one zgodne z prawdą. Przeanalizujmy je wspólnie.
Jestem głupi, bo mam otępienie.
Głupi znaczy pozbawiony inteligencji albo zdrowego rozsądku.
Inteligencja mieści w sobie zarówno wiedzę szkolną, książkową, jak i zdolność rozumienia emocji czy wykonywania zadań praktycznych, ruchowych.
W momencie, kiedy pogarsza się pamięć, koncentracja czy szybkość myślenia, pozostałe elementy inteligencji oraz tzw. zdrowy rozsądek wciąż mogą sprawnie działać.
Dlatego bardziej prawdziwym zdaniem byłoby: Moja pamięć i sprawność myślenia są gorsze niż kiedyś, bo choruję na otępienie.
Kiedy zauważysz, że skupiasz się na krytycznych wobec siebie myślach, spróbuj przekierować swoją uwagę na to, w czym jesteś dobry/a.
Ćwiczenie 1
Zapisz trzy rzeczy, w których jesteś dobry. Przyklej je w widocznym miejscu i spójrz na nie, gdy będziesz mieć gorszy dzień.
Na przykład: Świetnie gotuję.
Jestem bezużyteczna, bo mam otępienie.
Bezużyteczny oznacza, że coś nie nadaje się do użytku i nie jest w niczym pomocne.
To zdanie Cię nie dotyczy, ponieważ wciąż działasz, zajmujesz się sprawami ważnymi dla siebie i Twoich bliskich.
Bardziej poprawne byłoby stwierdzenie Jestem mniej pomocny, bo mam otępienie.
Kiedy zauważysz, że skupiasz się na krytycznych wobec siebie myślach, spróbuj przekierować swoją uwagę na rzeczy, którymi wciąż się zajmujesz, na sprawy, w których jesteś pomocny.
Ćwiczenie 2
Zapisz trzy rzeczy, których wykonywanie jest dla Ciebie ważne. Przyklej je w widocznym miejscu i spójrz na nie, gdy będziesz mieć gorszy dzień.
Na przykład: Umiem rozśmieszyć moje wnuki.
Jestem ciężarem dla mojej rodziny, bo mam otępienie
Bycie ciężarem oznacza sprawiać komuś dużo trudności, zmartwień, obciążać go pracą.
Chociaż Twoi bliscy mogą się o Ciebie martwić i troszczyć, aczkolwiek prawdopodobnie nie myślą, że jesteś ciężarem.
Ty pewnie też całe swoje życie dbałeś o małżonka, dzieci, wnuki czy znajomych.
Czy myślisz o nich jako o ciężarach? Czy raczej przynosi Ci satysfakcję ten fakt, że możesz opiekować się i spędzać czas z tymi, kogo lubisz?
Kiedy zauważysz, że skupiasz się na różnych krytycznych wobec siebie myślach, spróbuj przekierować swoją uwagę na rzeczy, które robisz dla siebie i ludzi wokół Ciebie.
Ćwiczenie 3
Zapisz trzy rzeczy, którymi Ty wyrażasz troskę o siebie i innych. Na przykład: Codziennie robię herbatę mojej żonie.
Czytając powyższe rady, możesz pomyśleć, że nie mają one sensu. Jednak badania pokazują, że ćwiczenie pozytywnego myślenia poprawia nasze samopoczucie.
Depresja i lęk są typowe u osób z otępieniem
- Nawet 70% osób z otępieniem doświadcza objawów depresji lub lęku.
Objawy te obejmują obniżony nastrój, smutek, ciągłe zamartwianie się i stres.
Częściej pojawia się płacz, silne zmęczenie, kłopoty ze snem (zbyt późne zasypianie lub wybudzanie się nad ranem, senność w ciągu dnia) oraz utrata zainteresowania rzeczami, które do tej pory sprawiały radość.
- Około 30-40% osób z otępieniem może zachorować na depresję lub zaburzenia lękowe, czyli doświadczać stanów, które mogą pogłębiać zaburzenia poznawcze i wymagają dodatkowego leczenia.
Naukowcy uważają, że zmiany w mózgu związane z otępieniem mogą być przyczyną depresji lub zaburzeń lękowych.
Takie objawy mogą być też reakcją na poznanie diagnozy otępienia lub zmiany stylu życia, które nastąpiły z powodu objawów otępienia.
Leczenie może pomóc zniwelować objawy depresji lub zaburzeń lękowych.
Oprócz leków, które może przepisać lekarz psychiatra, pomocne mogą być spotkania z psychologiem lub uczestnictwo w terapii zajęciowej, np. w dziennym domu pomocy, czy w Centrum Spotkań dla osób z otępieniem.
Są to skuteczne metody na poprawę nastroju oraz wsparcie osób z otępieniem.
Profesjonale wsparcie w leczeniu depresji czy lęku uzyskać można w:
- poradniach zdrowia psychicznego: są to przychodnie, w których pracują psychiatrzy i psychologowie. Oprócz leków przepisanych przez psychiatrę warto jest skorzystać z rozmowy z psychologiem. Darmowe wizyty możliwe są w przychodniach finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Wybierając gabinet prywatny, za wizytę trzeba zapłacić. Warto jest znaleźć lekarza lub psychologa, który specjalizuje się w pracy z osobami starszymi.
- u lekarza rodzinnego: lekarz pierwszego kontaktu dba nie tylko o zdrowie fizyczne swoich pacjentów; podczas wizyty można opowiedzieć także o niepokojącym nastroju i samopoczuciu psychicznym. Lekarz może wtedy wystawić skierowanie do odpowiedniego specjalisty i zaplanować dalsze leczenie.
