Otępienie to ogólny termin określający grupę chorób mózgu. Aby móc zdiagnozować otępienie, lekarz musi stwierdzić, że istnieją zmiany w pamięci lub myśleniu, utrudniające codzienne życie.
Proces otępienny można porównać do chwastów zarastających mózg. Chwasty te utrudniają przekazywanie wiadomości między różnymi jego częściami. Leki oraz terapie niefarmakologiczne (np. treningi funkcji poznawczych) mają za zadanie próbę przecięcia ścieżki wśród chwastów, aby przesłanie miało szansę dotrzeć.
Pośród typów otępienia wyróżniamy: chorobę Alzheimera, otępienie naczyniowe, otępienie czołowo-skroniowe, otępienie z ciałami Lewy’ego oraz otępienie mieszane.
Każdy z rodzajów otępienia wiąże się z różnymi zmianami w mózgu, a co za tym idzie, różnymi objawami i sposobami leczenia. Co ważne, sposoby niefarmakologiczne leczenia otępienia pozostają wspólne dla wszystkich jego typów. Zdarza się, że czasem ciężko jednoznacznie określić typ otępienia.
Choroba Alzheimera
Choroba Alzheimera jest najczęstszym rodzajem otępienia. Odpowiada za 50-70% wszystkich przypadków. Najbardziej charakterystyczne są zaburzenia pamięci krótkotrwałej, czyli tej dotyczącej ostatnich zdarzeń. Wynika to z tego, że największe zmiany chorobowe lokalizują się w obszarach mózgu odpowiedzialnych za pamięć (hipokamp i płaty skroniowe). Ogółem, pewne zmiany możemy obserwować w całym mózgu. Mogą wystąpić trudności z koncentracją i rozwiązywaniem złożonych problemów oraz problemy spowodowane wolniejszym myśleniem. Przyczyny choroby Alzheimera pozostają nieznane, jednak istnieją leki, które mogą spowalniać objawy choroby. Dodatkowo, zdrowy i aktywny styl życia, w tym ćwiczenia pamięci mogą być bardzo korzystne.
Otępienie naczyniopochodne
Otępienie naczyniopochodne kolejny pod względem częstości typ otępienia. Zmiany tkanki mózgowej wiążą się tu ze słabym przepływem krwi w mózgu, co może prowadzić do obumierania komórek mózgowych lub udarów o różnym zasięgu (małych lub większych). Objawy zależą od tego, które obszary mózgu zostały uszkodzone. Istotnym jest, że osoby z otępieniem naczyniopochodnym mają zwykle też problemy kardiologiczne i zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (np. zwiększone stężenie cholesterolu lub wysokie ciśnienie krwi). Jak sama nazwa sugeruje, modyfikowanie czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych może spowolnić postęp otępienia naczyniopochodnego. Co jest zdrowe dla serca, jest zdrowe dla mózgu. Zapytaj swojego lekarza jak zredukować takie ryzyko.
Otępienie z ciałami Lewy’ego
Otępienie z ciałami Lewy’ego jest już rzadszym typem otępienia. Charakterystyczne są problemy wzrokowo-przestrzenne, a więc upadkami i ruchem, również tym w czasie snu. Mogą odczuwać zaburzenia koncentracji i uwagi. Objawy mają zmienne nasilenie. W gorszych momenty wiążą się ze spowolnieniem lub uczuciem sztywności przy chodzeniu. Dodatkowo, osoby żyjące z otępieniem z ciałami Lewy’ego czasami widzą rzeczy, których nie ma (czyli doznają omamów wzrokowych) lub mogą wierzyć w rzeczy, które nie są prawdą (czyli mają tak zwane urojenia). Pomocna może okazać się fizjoterapia, która ułatwia poruszanie się. Nadal nie wiemy, co dokładnie powoduje tę chorobę. Uważa się jednak, że otępienie z ciałami Lewy’ego i choroba Parkinsona są pokrewne. Różnią się tym, że w otępieniu dominują początkowo trudności w myśleniu, a choroba Parkinsona zaczyna się najczęściej trudnościami w poruszaniu się.
Otępienie czołowo-skroniowe
Otępienie czołowo-skroniowe jest mniej powszechnym typem otępienia. U osób z takim rozpoznaniem występują uszkodzenia w obrębie płatów czołowych i skroniowych mózgu. Najczęściej nie obserwuje się objawów typowych dla innych rodzajów otępienia, więc czasem nawet niektórzy lekarze nie wiedzą jak odpowiednio wspierać osoby z otępieniem czołowo-skroniowym. Usłyszeliśmy opinie, że osoby żyjące z taką diagnozą muszą edukować swojego lekarza rodzinnego lub innych medyków niespecjalizujących się w neurologii i psychiatrii na temat swojej choroby. Istnieją trzy podtypy otępienia czołowo-skroniowego, z których każdy charakteryzuje się innym zespołem objawów:
-
-
- Otępienie semantyczne jest podtypem otępienia czołowo-skroniowego, w którym charakterystyczna jest utrata rozumienia znaczenia danych słów. Osoby z tym podtypem mają problemy z wyrażaniem siebie za pomocą słów, rozumieniem języka, czytaniem i pisaniem. Pomocna może okazać się praca z logopedą. Zmiany w mózgu w tym podtypie otępienia obejmują początkowo głównie płat skroniowy mózgu.
- Postępująca afazja bez płynności mowy jest podtypem otępienia czołowo-skroniowego, w którym dominują trudności z płynnym mówieniem. Wiąże się to z problemami z wyrażaniem siebie i podążaniem za tokiem rozmowy. Przy takich objawach warto zwrócić się po pomoc logopedyczną. Zmiany w mózgu rozpoczynają się w płacie skroniowym.
- Wariant behawioralny jest podtypem otępienia czołowo-skroniowego, w którym zmienia się zachowanie, nastrój lub osobowość osoby. Osoby z tym podtypem mogą stać się bardziej apatyczne lub przeciwnie – niedostosowane do norm społecznych. Często mają problemy z oceną, rozwiązywaniem problemów czy podejmowaniem trafnych decyzji. Ich zachowanie może się zmienić, również w zakresie wykształcenia nowych nawyków, na przykład powtarzającego się jedzenia potraw czy picia napojów.
-
Otępienie mieszane
W mózgu osoby z otępieniem mieszanym znajduje się niejako kombinacja różnych chorób mózgu. Często jest to choroba Alzheimera i otępienia naczyniopochodnego. W związku z tym, w otępieniu mieszanym występują objawy charakterystyczne dla obydwu tych chorób.
