4.5 Muzykoterapia

Współcześnie obserwujemy wzrastający odsetek osób w wieku podeszłym i zwiększenie zachorowalności na zaburzenia psychiczne, do których należą̨ między innymi zespoły otępienne oraz depresje.

Zjawiska te wymagają odpowiedniego dostosowania oraz planowania opieki psychospołecznej i medycznej, a także stwarzają potrzebę rozwoju i oceny efektywności różnych metod terapeutycznych przeznaczonych dla osób starszych. Według licznych doniesień wśród wielu metod zarówno psychoterapia poznawcza, jak i muzykoterapia dają pozytywne rezultaty w terapii tej grupy osób.

Muzyka jako terapia pomocnicza

Według doniesień literatury naukowej, wśród wielu różnych metod muzykoterapia daje bardzo pozytywne rezultaty. W dzisiejszych czasach, muzykoterapia wykorzystywana jest w profilaktyce zdrowia psychicznego jak i rehabilitacji i leczeniu różnych schorzeń. Zazwyczaj wykorzystywana jest jako terapia pomocnicza wchodząca w skład kompleksowych oddziaływań leczniczych między innymi w psychiatrii, kardiologii, intensywnej terapii, położnictwie i opiece paliatywnej.

Guczalski i wsp. w swojej pracy opisują, iż muzyka sama w sobie nie zawiera określonych treści pozamuzycznych, jest wieloznaczna, co sprawia, że każdy słuchacz może ją interpretować i przeżywać odmiennie. Uruchamiając mechanizm projekcji, słuchający rzutuje na muzykę własne cechy, emocje, pragnienia, marzenia, cele życiowe, skrywane potrzeby, sposób postrzegania świata i najbliższego otoczenia. Dzięki temu, że struktury muzyczne tworzą przebiegi o charakterze napięć i odprężeń, mogą być dźwiękową analogią emocji przeżywanych przez człowieka. Galińska i wsp. informuje w swojej pracy, że właściwością muzyki jest oddziaływanie bezpośrednio na sferę emocjonalną z pominięciem kontroli intelektualnej, co umożliwia dotarcie do głęboko skrywanych emocji. Ten sam bodziec w postaci utworu muzycznego może wywoływać u słuchaczy podobne (lub różne) reakcje emocjonalne, którym nada on odmienne znaczenie. Rodzaj wyzwolonych podczas słuchania muzyki odczuć i skojarzeń zależy przede wszystkim od stopnia wrażliwości emocjonalnej, gustu muzycznego, wcześniejszych doświadczeń muzycznych, od aktualnego samopoczucia, nastroju, stanu psychofizycznego, osobowości, a także od sytuacji poprzedzającej bezpośrednio słuchanie muzyki.

Muzykoterapia powinna być dostosowana do specyfiki wieku.

Trzeba pamiętać, że wraz z wiekiem zmienia się zakres słyszalności, a najczęstszą skargą ze strony układu słuchowego tej grupy osób staje się szum w uszach (Parnowski i wsp.). Zmniejsza się także zdolności rozróżniania lokalizacji dźwięków o wyższej częstotliwości. Poza tym u osób starszych występuje wzmożona wrażliwość na natężenie dźwięku, z kolei wrażliwość na jego barwę obniża się. Dlatego wykorzystywana do terapii muzyka nie może być ani za cicha, ani za głośna (najlepiej w okolicach mezzo forte, czyli średnio głośna), aby nie była odczuwana przez pacjenta jako nieprzyjemna i nie powodowała jego rozdrażnienia.

Osoby w starszym wieku najczęściej preferują utwory melodyjne, o łagodnej dynamice, nieskomplikowanej strukturze rytmicznej (często w rytmach kołyszących), prostej formie i miłym dla ucha brzmieniu (na przykład fletu, skrzypiec). Odrzucają natomiast zazwyczaj utwory głośne, o bardzo zróżnicowanej dynamice i rytmice, zdecydowanym charakterze i ostrych brzmieniach. Dobrzyńska i wsp. uznają w swojej pracy, iż łączne zastosowanie muzykoterapii i terapii poznawczo-behawioralnej ma korzystny wpływ na jakość życia pacjentów. Odpowiednio dobrana muzyka ułatwia także osiągniecie stanu relaksu niezbędnego dla prawidłowego przebiegu wizualizacji, a także intensyfikuje proces wyobrażeniowy, wyzwala procesy emocjonalne i ułatwia koncentrację.