Wskazówki pamięciowe to najprostsza strategia radzenia sobie z objawami otępienia. Są to wszelkiego rodzaju listy zakupów, pamiętniki, kalendarze i elektroniczne przypomnienia, z których większość z nas korzysta na co dzień.
W tej sekcji przedstawiamy listę typowych objawów otępienia i przydatnych strategii radzenia sobie z nimi. Ponieważ osoba z otępieniem może mieć trudność w korzystaniu z tych narzędzi samodzielnie, warto ją w tym wesprzeć.
Cechy dobrej wskazówki pamięciowej:
- wskazówka musi być dobrze widoczna (na przykład duży kalendarz na lodówce, tablica w kuchni z ważnymi informacjami lub znak na wysokości oczu z tyłu drzwi wejściowych z pytaniem „Czy masz klucze do domu?”)
- wskazówki muszą być spójne (informacje wpisane w różnych miejscach muszą być takie same, żeby nie wprowadzały dodatkowej dezorientacji – np. data dzienna w kalendarzu w przedpokoju i na kartce w kuchni)
- korzystanie ze wskazówek musi stać się nawykiem (na początku potrzebne będzie konsekwentne ćwiczenie korzystania ze wskazówki; np. na pytanie osoby z otępieniem „co dziś robimy?” można skierować ją do kalendarza i poprosić o samodzielne sprawdzenie zapisanych spraw. Być może po kilku tygodniach osoba sama zacznie szukać informacji w kalendarzu.
Skuteczne wspomaganie pamięci wymaga czasu i wielu powtórzeń. Pomimo tego, że otępienie utrudnia naukę nowych rzeczy, osoby potrafią wykształcić nowe nawyki.
Poniżej wymieniamy typowe trudności z pamięcią i myśleniem oraz przykładowe strategie radzenia sobie, które stosują inni opiekunowie.
Zapominanie o wykonaniu rzeczy na czas
- Dzienniki papierowe, alarmy w telefonie lub budzik – czasem najprostsze narzędzia okazują się najbardziej praktyczne, jednak wymagają one stałej kontroli na wypadek, gdy osoba z otępieniem nie będzie pamiętała, żeby zajrzeć do notatek lub gdy przez przypadek wyłączy ustawiony w komórce alarm.
- Kalendarze internetowe, np. Google Calendar – pozwalają na zapisywanie wydarzeń jednorazowych lub powtarzających się; aplikacja przypomni sygnałem dźwiękowym o nadchodzącym wydarzeniu.
- W smartfonie możliwe jest korzystanie z tzw. wirtualnych asystentów (np. Google lub Apple Siri). Dzięki nim można łatwo ustawić przypomnienia. Alarm w telefonie przypomni o tym, co trzeba właśnie zrobić. Aby ustawić alarm wystarczy powiedzieć do urządzenia „Google, przypomnij mi, żebym wyszedł do lekarza we wtorek 22 maja o 8:30”.
- Inne aplikacje, które mogą automatycznie przypominać o konkretnych aktywnościach to:
– aplikacje przypominające o zażywaniu leków – pozwalają zapisać pory i dawki leków; o wyznaczonej godzinie włączają alarm z informacją o tym, jakie leki należy przyjąć
Przykładowymi aplikacjami są:
Aplikacje przypominające o przyjmowaniu posiłków o określonych porach – pozwalają zapisać pory posiłków; o wyznaczonej godzinie włączają alarm przypominający o zjedzeniu określonego dania. Można również ustawić cykliczne przypomnienia w telefonie.
Odnajdywanie rzeczy i pamiętanie o zabieraniu ich ze sobą
Porządek i przewidywalność to podstawowe zasady otoczenia przyjaznego dla osoby z otępieniem. Dbaj o to i wspomagaj się dodatkowymi narzędziami.
- Dla każdego przedmiotu przygotuj stałe miejsce i pomóż osobie wyrobić nawyk korzystania z tego właśnie miejsca. Jeśli takie miejsca określone były już wcześniej, nie zmieniaj ich, nawet jeśli uważasz, że nowy porządek byłby lepszy.
- Zwłaszcza w przypadku przedmiotów takich jak klucze, okulary przeciwsłoneczne, telefon, portfel, laska itp., określ stałe miejsce na ich przechowywanie i przypominaj o tym osobie z otępieniem za każdym razem, kiedy będzie chciała znaleźć ten przedmiot. Przypominaj także o odkładaniu tych przedmiotów za każdym razem na ich miejsce – aż stanie się to nawykiem.
- Oznacz miejsca do przechowywania widocznymi etykietami, np. szuflada z napisem „rękawiczki”, koszyk w przedpokoju z napisem „klucze”, itp.
- Niektóre sprzęty elektroniczne mają opcję śledzenia przedmiotów takich jak zgubiony telefon komórkowy, zegarek lub tablet. Firma Apple oferuję aplikację „Lokalizator”, która pomaga zlokalizować brakujące przedmioty. Aplikacja pozwala zlokalizować przedmiot na mapie lub wysłać do urządzenia wiadomość z numerem telefonu, pod który może zadzwonić znalazca. Jeśli udostępnisz konto innym członkom rodziny, oni także będą mogli zlokalizować zagubioną rzecz.
Więcej informacji na stronie producenta.
- Istnieją także małe elektroniczne lokalizatory, które można przyczepić do przedmiotów takich jak klucze, płaszcz czy laska. Zwykle działają one w połączeniu z aplikacją w telefonie komórkowym.
Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się tutaj lub bezpośrednio u sprzedawców w sklepach z elektroniką.
- Są też prostsze sposoby, które nie wymagają stosowania technologii. Używaj dużych breloczków, jaskrawych etui na telefon czy okulary – tak, aby przedmioty te wyróżniały się z otoczenia i łatwiej było je znaleźć w torbie czy w mieszaniu.
Zabezpiecz się na wypadek zagubienia przedmiotu
Zdarza się, że rzeczy gubią się lub zostają umieszczone w niewłaściwym miejscu (każdemu to się przecież zdarza!). To często bardzo stresująca sytuacja, zarówno dla osoby z otępieniem jak i opiekuna, który będzie miał problem by ją odnaleźć lub odkupić.
- Przygotuj zapasowe rzeczy takie jak klucze, okulary, aparat słuchowy, opakowania leków itp. Jeśli nie mieszkasz razem z osobą z otępieniem, przechowuj zapasowe przedmioty także u siebie lub bliskich sąsiadów.
- Zrób kopie dokumentów, które osoba z otępieniem nosi przy sobie. Zrób kserokopię lub sfotografuj wszystkie karty (ich stronę przednią i tylną) i dokumenty. Przechowuj kopie w bezpiecznym miejscu. Znacznie ułatwi to powiadamianie banków i innych instytucji w razie zguby.
- Zabezpiecz karty bankowe, np. poprzez wyznaczenie jednorazowego i dziennego limitu wypłaty środków. Spisz w jednym miejscu kontakty do banku, tak aby w sytuacji zagubienia karty szybko można było ją zablokować i uniemożliwić niepożądanym osobom korzystanie z niej.
- Zrób kopie ważnych dokumentów takich jak: testamenty, pełnomocnictwa, dokumenty hipoteczne, ubezpieczeniowe, historia leczenia, itd. Można je zeskanować i przechowywać online lub wydrukowane w bezpiecznym miejscu.
- Zarządzanie hasłami. W naszym coraz bardziej skomputeryzowanym świecie prawie wszystko, co robimy w przestrzeni wirtualnej wymaga loginu i hasła. Rozważ korzystanie z menedżera haseł – bezpiecznego oprogramowania, które pozwala przechowywać wszystkie hasła. Upewnij się także, że hasła do komputerów, tabletów i telefonów są również przechowywane w bezpiecznych miejscach.
