W artykule 1.1 Wsparcie osoby z otępieniem i opiekuna w momencie diagnozy omówione zostały główne źródła wytycznych diagnozowania otępień w Polsce oraz ścieżka pacjenta z zaburzeniami poznawczymi w polskim systemie opieki zdrowotnej.
O tym, czy pacjent zostanie objęty odpowiednią opieką medyczną i społeczną decyduje moment diagnozy. Im wcześniej zostanie postawione właściwe rozpoznanie, tym szanse na wdrożenie terapii i spowolnienie postępu choroby będą większe. Planowanie z wyprzedzeniem pozwoli też na lepsze zabezpieczenie przyszłości osoby chorej.
Proces diagnozy zwykle rozpoczyna się u lekarza pierwszego kontaktu, który może zauważyć pierwsze zmiany w funkcjonowaniu poznawczym pacjenta i skierować go na konsultacje u specjalisty: psychiatry, neurologa czy geriatry. Ten będzie mógł zlecić wykonanie dalszych badań – neuropsychologicznych i neuroobrazowych. Po otrzymaniu diagnozy pacjent najczęściej wraca pod opiekę lekarza pierwszego kontaktu, który może monitorować zmiany w nasileniu i rodzaju występujących objawów i modyfikować leczenie.
Ograniczony czas wizyty lub brak informacji o funkcjonowaniu pacjenta ze strony jego bliskich sprawa jednak, że często pierwsze sygnały choroby pozostają niedostrzeżone. Dopiero progresja choroby pozwala lekarzowi zauważyć objawy. Ich zaawansowanie może już jednak nie pozwolić na skuteczne działania terapeutyczne i spowolnienie podstępu otępienia.
Aby wdrożyć proces diagnostyczny już we wczesnej fazie rozwoju choroby, warto jest korzystać z uporządkowanych wytycznych. Krok po kroku opisują one decyzje, jakie należy podjąć na każdym etapie pracy z pacjentem z podejrzeniem otępienia.
Od pierwszych sygnałów po wsparcie podiagnostyczne – ścieżka pacjenta w procesie diagnozy otępienia
Wstępna ocena przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i czas skierowania do specjalisty
Wczesną ocenę pacjenta pod kątem zmian otępiennych rozpocząć powinien wywiad zebrany od:
- pacjenta z podejrzeniem zmian otępiennych i,
- jeśli to możliwe, także od osoby dobrze znającej pacjenta (np. członka rodziny).
Wywiad dotyczyć powinien objawów poznawczych, behawioralnych oraz psychologicznych oraz ich wpływu na codzienne funkcjonowanie osoby.
Jeśli dane z wywiadu potwierdzają podejrzenia należy:
- przeprowadzić podstawowe badania lekarskie oraz
- zlecić badania laboratoryjne krwi i moczu, aby wykluczyć inne, odwracalne przyczyny zmian poznawczych oraz
- przeprowadzić przesiewowe testy poznawcze.
Objawy otępienia często nakładają się na symptomy depresji. Dlatego konieczna jest jak najszybsza diagnoza różnicowa i ustalenie właściwego rozpoznania.
Przesiewowe testy poznawcze to proste i krótkie badania. Mogą przeprowadzać je także lekarze pierwszego kontaktu. Taka praktyka – choć w Polsce nie zawsze stosowana – znaczenie przyspiesza proces diagnozy i ułatwia dotarcie do specjalisty na czas.
Wybierając testy poznawcze należy korzystać ze zwalidowanych skal z polskimi normami.
Do najpowszechniejszych testów należą:
- Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego MINIMENTAL (Mini-Mental State Examination, MMSE)
- Montrealska Skala Oceny Funkcji Poznawczych MOCA (Montreal Cognitive Assessment Scale)
- Test rysowania zegara, TRZ (The Clock-Drawing Test)
- Test Sprawdź Swoją Pamięć, TYM (the Test Your Memory)
Więcej informacji o teście TYM oraz arkusz do pobrania dostępne są w kolejnym artykule 1.6 Test TYM.
